Wat is ACT?

Acceptance and Commitment Therapie (ACT, uitgesproken als “act”) is een vorm van gedragstherapie die mensen helpt psychologisch flexibel te worden. In plaats van het vermijden of bestrijden van pijnlijke gedachten, gevoelens of ervaringen, leert ACT je om deze op een open, accepterende manier te benaderen, zodat je kunt handelen in lijn met je diepste waarden.

ACT bestaat uit zes kernprocessen:

Acceptatie – ruimte maken voor ongemak
In plaats van te vechten tegen nare gevoelens of ze weg te duwen, leer je in ACT om ze toe te laten. Het betekent niet dat je ze fijn moet vinden, maar dat je bereid bent ze te voelen – omdat ze nu eenmaal bij het leven horen.
Voorbeeld: Je voelt zenuwen voor een presentatie. In plaats van te proberen die spanning weg te krijgen, erken je: “Ik ben gespannen – en dat is oké.” Je hoeft het niet te fixen; je leert het dragen.

Defusie – afstand nemen van je gedachten
Onze gedachten zijn vaak bepalend voor hoe we ons voelen en gedragen. In ACT leer je je gedachten te observeren, zonder er automatisch in mee te gaan of ze voor waarheid aan te nemen.
Voorbeeld: In plaats van “Ik ben niet goed genoeg” te geloven als een feit, zie je het als: “Ah, daar is weer die oude gedachte.” Je hoeft er niks mee. Je kunt zelfs hardop zeggen: “Ik heb de gedachte dat ik niet goed genoeg ben.”

Mindfulness – aanwezig zijn in het hier en nu
Mindfulness betekent met open aandacht aanwezig zijn bij wat je nu ervaart, zonder oordeel. Dat kan je adem zijn, je gevoelens, je omgeving – wat er ook maar is.
Voorbeeld: Tijdens het eten merk je opeens dat je op de automatische piloot eet. Door mindful te worden, proef je echt wat er in je mond zit, voel je hoe je kauwt en merk je hoe je lichaam reageert.

Zelf-als-context – jij bent meer dan je gedachten en gevoelens
ACT maakt onderscheid tussen ‘je denken zelf’ (je innerlijke stem) en het 'observerende zelf' – dat deel van jou dat alles kan opmerken. Hierdoor kun je meer ruimte ervaren en je niet laten meeslepen door je innerlijke verhalen.
Voorbeeld: Je kunt zeggen: “Ik voel me verdrietig,” maar tegelijkertijd weten: “Ik bén niet verdriet. Ik ben degene die dit verdriet opmerkt.”

Waarden – weten wat echt belangrijk voor je is
Waarden zijn geen doelen (zoals “ik wil een nieuwe baan”), maar richtingen waarin je wilt leven (zoals “ik wil bijdragen”, “ik wil zorgzaam zijn”, of “ik wil eerlijk leven”). Ze geven je leven betekenis.
Voorbeeld: Als eerlijkheid voor jou belangrijk is, kun je ervoor kiezen om open te zijn, zelfs als dat ongemakkelijk voelt. ACT helpt je deze waarden bewust te maken en toe te passen.

Toegewijde actie – doen wat telt, ondanks obstakels
Dit gaat over in beweging komen richting je waarden. Zelfs al voel je angst, twijfel of ongemak, je leert om actie te ondernemen die past bij wat jij belangrijk vindt.
Voorbeeld: Je bent bang om die moeilijke relatie aan te spreken, maar omdat verbinding voor jou belangrijk is, kies je ervoor toch het gesprek aan te gaan – mét klamme handen en een bonzend hart.

In het kort houden de zes kernprocessen van ACT het volgende in:

1. Acceptatie – Ruimte maken voor ongemak in plaats van het te vermijden.
2. Cognitieve defusie – Afstand nemen van je gedachten; leren dat gedachten geen feiten zijn.
3. Mindfulness – Aandachtig aanwezig zijn in het hier en nu.
4. Zelf-als-context – Jezelf zien als meer dan je gedachten en gevoelens; het perspectief-innemende “observerende zelf”.
5. Waarden – Ontdekken wat écht belangrijk voor je is in het leven.
6. Toegewijde actie – Concrete stappen zetten richting je waarden, zelfs in aanwezigheid van ongemak.

Waarom past ACT zo goed bij yoga in een retraite?

Een retraite is een moment van bezinning, verstilling en innerlijke verdieping—ideaal voor de principes van zowel yoga als ACT.

• Beide benaderingen nodigen uit tot het oefenen van aanwezig zijn in het moment (mindfulness).
• In yoga ervaar je fysiek wat acceptatie betekent: blijven ademen in ongemak, weerstand observeren zonder oordeel.
• ACT helpt om mentale ruis en zelfkritiek los te koppelen van je identiteit (defusie), net zoals yoga je leert je niet te vereenzelvigen met je lichaam of emoties.
• Zowel yoga als ACT werken vanuit waarden: in yoga via de yamas en niyamas, in ACT via het bewust kiezen van je levensrichting.
• Samen vormen ze een holistische benadering: yoga als lichamelijke en spirituele oefening, ACT als psychologisch en gedragsmatig kompas.

Kortom: tijdens een retraite van De YogaPsychologe leer je tegelijkertijd met lichaam, geest en gedrag. Je leert niet alleen hoe je fysiek kunt ontspannen en focussen, maar ook hoe je op een bewuste, waardevolle manier kunt leven – zelfs in het bijzijn van angst, twijfel of pijn.